ΚΟΡΝΤΙΣΕΠΣ
|
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
2. ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ 3. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ 4. ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ 5. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ 6. ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ 7. ΔΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΕΣ 8. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ 9. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ 10. ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ 11. ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ & ΑΣΦΑΛΕΙΑ 12. ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 13. ΕΠΙΛΟΓΟΣ |
ΚΟΡΝΤΙΣΕΠΣ
|
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Σε όλο τον κόσμο, τα μανιτάρια έχουν χρησιμοποιηθεί ως τρόφιμα και φάρμακα, από τουλάχιστον το 5.000 π.Χ. (35), αν όχι περισσότερο (46)
Το μανιτάρι Κόρντισεπς σίνενσις (Cordyceps sinensis) έχει περιγραφεί σε παλαιά κινέζικα ιατρικά βιβλία και συναντάται επίσης στην παραδοσιακή ιατρική του Θιβέτ (35), στην οποία καταγράφεται από τον 15ο αιώνα (36, 42).
Στην Κίνα, μια γραπτή βιβλιογραφία αναφέρεται στο κόρντισεπς ως κάποιο μαγικό πλάσμα, όπου μετατρέπεται από ζώο σε φυτό (36).
To κόρντισεπς έχει χρησιμοποιηθεί επί αιώνες (10, 15, 25), ενώ κάποιες αναφορές τοποθετούν την χρήση του από τους αρχαίους χρόνους (19, 23).
Το κόρντισεπς σίνενσις είναι ένα σπάνιο και εξωτικό φαρμακευτικό μανιτάρι (41), το οποίο φυτρώνει κυρίως στο οροπέδιο του Θιβέτ (41), στα Ιμαλάια, σε επαρχίες της Κίνας, στο Μπουτάν, στην Ινδία, στο Νεπάλ (43), και σε υψόμετρο μεταξύ 3000 και 5000 μέτρων (35, 36, 41, 43). Ωστόσο, μπορεί να βρεθεί και σε άλλες περιοχές του κόσμου, ενώ φυτρώνει σε αφθονία σε τροπικά δάση και υγρό εύκρατο κλίμα (12).
Χρησιμοποιείται σε όλον τον κόσμο (36), και στη «Δύση», το κόρντισεπς έγινε αρχικά γνωστό για δύο λόγους:
α. ως το "βιάγκρα των Ιμαλαΐων" (26, 35, 41) ακόμα και στις πιο ώριμες ηλικίες, και
β. για την απίστευτη απόδοση από γυναικεία ομάδα, η οποία έσπασε 9 παγκόσμια ρεκόρ τον Σεπτέμβριο του 1993 στο κινέζικο πρωτάθλημα στίβου (16, 41), το οποίο ήταν η αφορμή για να αρχίσει να εδραιώνεται η χρήση του από αθλητές και γυμναστές.
Ωστόσο, οι ευεργετικές επιδράσεις του κόρντισεπς δεν περιορίζονται μόνο σε αυτούς τους δύο τομείς διότι παρουσιάζει ένα πολυδιάστατο και ευρύ φάσμα δράσεων, ενώ σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Πανεπιστήμιο του Cambridge το κόρντισεπς σίνενσις είναι ανάμεσα στα κορυφαία "βοτανικά" φάρμακα (45).
To κόρντισεπς ταξινομείται και στα φαρμακευτικά μανιτάρια (19, 29), των οποίων η συνδυαστική χρήση ονομάζεται μυκοθεραπεία.
Σε όλο τον κόσμο, τα μανιτάρια έχουν χρησιμοποιηθεί ως τρόφιμα και φάρμακα, από τουλάχιστον το 5.000 π.Χ. (35), αν όχι περισσότερο (46)
Το μανιτάρι Κόρντισεπς σίνενσις (Cordyceps sinensis) έχει περιγραφεί σε παλαιά κινέζικα ιατρικά βιβλία και συναντάται επίσης στην παραδοσιακή ιατρική του Θιβέτ (35), στην οποία καταγράφεται από τον 15ο αιώνα (36, 42).
Στην Κίνα, μια γραπτή βιβλιογραφία αναφέρεται στο κόρντισεπς ως κάποιο μαγικό πλάσμα, όπου μετατρέπεται από ζώο σε φυτό (36).
To κόρντισεπς έχει χρησιμοποιηθεί επί αιώνες (10, 15, 25), ενώ κάποιες αναφορές τοποθετούν την χρήση του από τους αρχαίους χρόνους (19, 23).
Το κόρντισεπς σίνενσις είναι ένα σπάνιο και εξωτικό φαρμακευτικό μανιτάρι (41), το οποίο φυτρώνει κυρίως στο οροπέδιο του Θιβέτ (41), στα Ιμαλάια, σε επαρχίες της Κίνας, στο Μπουτάν, στην Ινδία, στο Νεπάλ (43), και σε υψόμετρο μεταξύ 3000 και 5000 μέτρων (35, 36, 41, 43). Ωστόσο, μπορεί να βρεθεί και σε άλλες περιοχές του κόσμου, ενώ φυτρώνει σε αφθονία σε τροπικά δάση και υγρό εύκρατο κλίμα (12).
Χρησιμοποιείται σε όλον τον κόσμο (36), και στη «Δύση», το κόρντισεπς έγινε αρχικά γνωστό για δύο λόγους:
α. ως το "βιάγκρα των Ιμαλαΐων" (26, 35, 41) ακόμα και στις πιο ώριμες ηλικίες, και
β. για την απίστευτη απόδοση από γυναικεία ομάδα, η οποία έσπασε 9 παγκόσμια ρεκόρ τον Σεπτέμβριο του 1993 στο κινέζικο πρωτάθλημα στίβου (16, 41), το οποίο ήταν η αφορμή για να αρχίσει να εδραιώνεται η χρήση του από αθλητές και γυμναστές.
Ωστόσο, οι ευεργετικές επιδράσεις του κόρντισεπς δεν περιορίζονται μόνο σε αυτούς τους δύο τομείς διότι παρουσιάζει ένα πολυδιάστατο και ευρύ φάσμα δράσεων, ενώ σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Πανεπιστήμιο του Cambridge το κόρντισεπς σίνενσις είναι ανάμεσα στα κορυφαία "βοτανικά" φάρμακα (45).
To κόρντισεπς ταξινομείται και στα φαρμακευτικά μανιτάρια (19, 29), των οποίων η συνδυαστική χρήση ονομάζεται μυκοθεραπεία.
2. ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ
Για το Κόρντισεπς υπάρχουν αρκετές διαφορετικές ονομασίες.
- Καθομιλουμένη: Yarsa gumba, Yarcha gumba (35)
- Νεπάλ: Keera jhar, Jeevan buti, Keeda ghass, Chyou kira, Sanjeevani bhooti (35)
- Κίνα: Dong chong xi cao (4, 35)
- Ιαπωνία: Tocheikasa (35)
Για το Κόρντισεπς υπάρχουν αρκετές διαφορετικές ονομασίες.
- Καθομιλουμένη: Yarsa gumba, Yarcha gumba (35)
- Νεπάλ: Keera jhar, Jeevan buti, Keeda ghass, Chyou kira, Sanjeevani bhooti (35)
- Κίνα: Dong chong xi cao (4, 35)
- Ιαπωνία: Tocheikasa (35)
3. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ (35)
Συνομοταξία: Ascomycota
Τάξη: Ascomycetes
Σειρά: Hypocreales
Οικογένεια: Clavicipataceae
Γένος: κόρντισεπς
Είδος: κόρντισεπς σίνενσις
Το κόρντισεπς σίνενσις είναι ένας ασκομύκητας.
Αρχικά, για το γένος κόρντισεπς είχαν καταγραφεί 400 είδη (12), τα οποία στην συνέχεια αυξήθηκαν στα 680 (41) και πλέον έχουν φτάσει περίπου τα 750 είδη (3, 24), το οποίο καθιστά την ταξινόμηση ιδιαίτερα δύσκολη (42)
Βρίσκεται σε πολλές περιοχές του κόσμου, αλλά κυρίως σε Νότια Ασία, Ευρώπη και Βόρεια Αμερική (3).
Το κόρντισεπς σίνενσις (cordyceps sinensis) έχει αναγνωριστεί ως το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο και πιο μελετημένο είδος από το γένος κόρντισεπς (3, 9, 36, 42), και ακολουθείται από το κόρντισεπς μιλιτάρις (cordyceps militaris) (9).
Άλλα γνωστά είδη κόρντισεπς είναι τα εξής : cordyceps barnesii, cordyceps ophioglossoides, cordyceps hyphae κ.ά. (35)
Συνομοταξία: Ascomycota
Τάξη: Ascomycetes
Σειρά: Hypocreales
Οικογένεια: Clavicipataceae
Γένος: κόρντισεπς
Είδος: κόρντισεπς σίνενσις
Το κόρντισεπς σίνενσις είναι ένας ασκομύκητας.
Αρχικά, για το γένος κόρντισεπς είχαν καταγραφεί 400 είδη (12), τα οποία στην συνέχεια αυξήθηκαν στα 680 (41) και πλέον έχουν φτάσει περίπου τα 750 είδη (3, 24), το οποίο καθιστά την ταξινόμηση ιδιαίτερα δύσκολη (42)
Βρίσκεται σε πολλές περιοχές του κόσμου, αλλά κυρίως σε Νότια Ασία, Ευρώπη και Βόρεια Αμερική (3).
Το κόρντισεπς σίνενσις (cordyceps sinensis) έχει αναγνωριστεί ως το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο και πιο μελετημένο είδος από το γένος κόρντισεπς (3, 9, 36, 42), και ακολουθείται από το κόρντισεπς μιλιτάρις (cordyceps militaris) (9).
Άλλα γνωστά είδη κόρντισεπς είναι τα εξής : cordyceps barnesii, cordyceps ophioglossoides, cordyceps hyphae κ.ά. (35)
4. ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ
Στην Κινεζική Φαρμακοποιία έχει χαρακτηριστεί επίσημα ως φάρμακο από το 1964, Επιτροπή Φαρμακοποιίας, Υπουργείο Υγείας της Κίνας (41, 42). Επιπλέον, η χρήση του αυξήθηκε λόγω του Σοβαρού Οξέος Αναπνευστικού Συνδρόμου (SARS) στην Κίνα το 2003.
Χρησιμοποιείται ευρέως ως τονωτικό και φαρμακευτικό τρόφιμο στην παραδοσιακή Κινεζική ιατρική (ΠΚΙ), καθώς εμφανίζει αξιοθαύμαστα οφέλη για την υγεία (41).
Ιστορικά, η αρχική χρήση του ξεκίνησε ως εξής:
οι ντόπιοι κτηνοτρόφοι παρατήρησαν ότι τα γιακ, οι κατσίκες, τα πρόβατα και άλλα ζώα. που βοσκούσαν κόρντισεπς σίνενσις γίνονταν πολύ δυνατά και γερά (35).
Αυτή η παρατήρηση άνοιξε το δρόμο για την ανακάλυψη της φαρμακευτικής του αξίας (35).
Στη συνέχεια, οι ντόπιοι άνθρωποι και οι κτηνοτρόφοι χρησιμοποίησαν την σκόνη του κόρντισεπς για να αυξήσουν την παραγωγή γάλακτος και να βελτιώσουν την αναπαραγωγική ικανότητα και τη ζωτικότητα των βοοειδών τους (35).
Στην πορεία, αποφάσισαν να το καταναλώσουν οι ίδιοι, όπου πρώτα το αποξήραναν στο φως του ήλιου ως βασική επεξεργασία. Το αποτέλεσμα ήταν να πειστούν για τις φαρμακευτικές του επιδράσεις στην ενίσχυση της δύναμης και της ζωτικότητας. Επίσης, ισχυρίστηκαν ότι έχει αφροδισιακά αποτελέσματα και ως εκ τούτου το έδωσαν ως δώρο σε συγγενείς και φίλους από τις γειτονικές περιοχές (35).
Οι παραδοσιακοί θεραπευτές συνιστούσαν το μανιτάρι κόρντισεπς σίνενσις για τονωτικό σε «όλες τις ασθένειες» επειδή ισχυρίζονται ότι βελτιώνει την ενέργεια, την όρεξη, την αντοχή, τη λίμπιντο, την αντοχή και τον ύπνο (35).
Στην παρούσα φάση, οι τοπικοί λαϊκοί θεραπευτές χρησιμοποιούν το κόρντισεπς για την αντιμετώπιση 21 παθήσεων (35, 36): αύξηση της μακροζωίας, στυτική δυσλειτουργία, γυναικείο αφροδισιακό, στειρότητα, γενική αδυναμία, φυματίωση, βρογχίτιδα, κακοήθης όγκος, βήχας και κρυολόγημα, ρευματισμοί, αρθρίτιδα, ίκτερος, διευρυμένος προστάτης, ηπατικές παθήσεις, νεφρικές παθήσεις, στεφανιαία νόσος, χρόνιος πόνος, ισχιαλγία και πόνος στη μέση, χαμηλή πίεση και ζαλάδα, διαβήτη, αλκοολική ηπατίτιδα
Το κόρντισεπς συνήθως χρησιμοποιείται για τα νεφρά (13), τους πνεύμονες (13), και την κόπωση (13, 34), ενώ μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη αντιμετώπιση καταστάσεων όπως νυχτερινή εφίδρωση, υπεργλυκαιμία, υπερλιπιδαιμία, εξασθένηση μετά από σοβαρή ασθένεια, αρρυθμίες, ηπατική νόσο, υποσεξουαλικότητα (13) και ανδρική ανικανότητα (34).
Η δοσολογία που χορηγούσαν οι παραδοσιακοί θεραπευτές για το κόρντισεπς ήταν ανάλογα την πάθηση και σύμφωνα με την εμπειρία τους, η οποία βασιζόταν σε μία εμπειρική μέθοδο δοκιμής και σφάλματος (trial and error) (35).
Στην φαρμακοποιία της Αγιουρβέδα, το μανιτάρι κόρντισεπς σίνενσις μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκει στην κατηγορία Ρασαγιάνα (Rasayana) (35).
Στην Κινεζική Φαρμακοποιία έχει χαρακτηριστεί επίσημα ως φάρμακο από το 1964, Επιτροπή Φαρμακοποιίας, Υπουργείο Υγείας της Κίνας (41, 42). Επιπλέον, η χρήση του αυξήθηκε λόγω του Σοβαρού Οξέος Αναπνευστικού Συνδρόμου (SARS) στην Κίνα το 2003.
Χρησιμοποιείται ευρέως ως τονωτικό και φαρμακευτικό τρόφιμο στην παραδοσιακή Κινεζική ιατρική (ΠΚΙ), καθώς εμφανίζει αξιοθαύμαστα οφέλη για την υγεία (41).
Ιστορικά, η αρχική χρήση του ξεκίνησε ως εξής:
οι ντόπιοι κτηνοτρόφοι παρατήρησαν ότι τα γιακ, οι κατσίκες, τα πρόβατα και άλλα ζώα. που βοσκούσαν κόρντισεπς σίνενσις γίνονταν πολύ δυνατά και γερά (35).
Αυτή η παρατήρηση άνοιξε το δρόμο για την ανακάλυψη της φαρμακευτικής του αξίας (35).
Στη συνέχεια, οι ντόπιοι άνθρωποι και οι κτηνοτρόφοι χρησιμοποίησαν την σκόνη του κόρντισεπς για να αυξήσουν την παραγωγή γάλακτος και να βελτιώσουν την αναπαραγωγική ικανότητα και τη ζωτικότητα των βοοειδών τους (35).
Στην πορεία, αποφάσισαν να το καταναλώσουν οι ίδιοι, όπου πρώτα το αποξήραναν στο φως του ήλιου ως βασική επεξεργασία. Το αποτέλεσμα ήταν να πειστούν για τις φαρμακευτικές του επιδράσεις στην ενίσχυση της δύναμης και της ζωτικότητας. Επίσης, ισχυρίστηκαν ότι έχει αφροδισιακά αποτελέσματα και ως εκ τούτου το έδωσαν ως δώρο σε συγγενείς και φίλους από τις γειτονικές περιοχές (35).
Οι παραδοσιακοί θεραπευτές συνιστούσαν το μανιτάρι κόρντισεπς σίνενσις για τονωτικό σε «όλες τις ασθένειες» επειδή ισχυρίζονται ότι βελτιώνει την ενέργεια, την όρεξη, την αντοχή, τη λίμπιντο, την αντοχή και τον ύπνο (35).
Στην παρούσα φάση, οι τοπικοί λαϊκοί θεραπευτές χρησιμοποιούν το κόρντισεπς για την αντιμετώπιση 21 παθήσεων (35, 36): αύξηση της μακροζωίας, στυτική δυσλειτουργία, γυναικείο αφροδισιακό, στειρότητα, γενική αδυναμία, φυματίωση, βρογχίτιδα, κακοήθης όγκος, βήχας και κρυολόγημα, ρευματισμοί, αρθρίτιδα, ίκτερος, διευρυμένος προστάτης, ηπατικές παθήσεις, νεφρικές παθήσεις, στεφανιαία νόσος, χρόνιος πόνος, ισχιαλγία και πόνος στη μέση, χαμηλή πίεση και ζαλάδα, διαβήτη, αλκοολική ηπατίτιδα
Το κόρντισεπς συνήθως χρησιμοποιείται για τα νεφρά (13), τους πνεύμονες (13), και την κόπωση (13, 34), ενώ μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη αντιμετώπιση καταστάσεων όπως νυχτερινή εφίδρωση, υπεργλυκαιμία, υπερλιπιδαιμία, εξασθένηση μετά από σοβαρή ασθένεια, αρρυθμίες, ηπατική νόσο, υποσεξουαλικότητα (13) και ανδρική ανικανότητα (34).
Η δοσολογία που χορηγούσαν οι παραδοσιακοί θεραπευτές για το κόρντισεπς ήταν ανάλογα την πάθηση και σύμφωνα με την εμπειρία τους, η οποία βασιζόταν σε μία εμπειρική μέθοδο δοκιμής και σφάλματος (trial and error) (35).
Στην φαρμακοποιία της Αγιουρβέδα, το μανιτάρι κόρντισεπς σίνενσις μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκει στην κατηγορία Ρασαγιάνα (Rasayana) (35).
5. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ (άγριο κόρντισεπς, τεχνητή καλλιέργεια, σύγκριση)
α. άγριο κόρντισεπς
Από το 2003 έως και το 2013, οι εμπορικές δραστηριότητες του κόρντισεπς έχουν αυξηθεί σημαντικά λόγω της τεράστιας ζήτησης στην αγορά, ιδίως στην Κίνα, στο Θιβέτ, στο Νεπάλ και στην περιοχή των Ιμαλαΐων (41).
Στο αγροτικό Θιβέτ, η συλλογή του κόρντισεπς σίνενσις έχει γίνει σημαντική πηγή εισοδήματος και συνέβαλε κατά 40% στα τοπικά νοικοκυριά (41).
Η ετήσια παραγωγή στο οροπέδιο του Θιβέτ υπολογίστηκε το 2009 σε 80–175 τόνους και η αγορά για 1 κιλό κόρντισεπς ήταν από 3.000$ (η χαμηλότερη ποιότητα) έως περισσότερα από 18.000$ (η καλύτερη ποιότητα) το 2008 (41, 42). Σε μια δεκαετία (1998-2008), η τιμή του κόρντισεπς σίνενσις αυξήθηκε κατά 900% (42). Το 2017, η τιμή του είχε φτάσει τις 140.000$ (44)
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση, στα χωριά της Βόρειας Ινδίας ένα μόνο τεμάχιο κόρντισεπς αξίζει 3$, το οποίο υπερβαίνει τον ημερήσιο μισθό ενός εργάτη (41).
Η υπερβολική συγκομιδή του κόρντισεπς σίνενσις θεωρείται ότι αποτελεί μεγάλη απειλή για το περιβάλλον και προκαλεί σοβαρή οικολογική ανισορροπία (41), ένα πρόβλημα το οποίο επιτείνεται και από την κλιματική αλλαγή (44)
Η αυξημένη πίεση της συγκομιδής ίσως οδηγήσει σε πλήρη εξαφάνιση αυτού του είδους στο μέλλον, και εξετάζονται διάφορα μέτρα (41), ενώ το 2012 το άγριο κόρντισεπς κατατάχθηκε επίσημα στα είδη υπό εξαφάνιση (41, 42).
Η σπανιότητα του άγριου κόρντισεπς σίνενσις οδήγησε σε καινοφανείς προσεγγίσεις όπως είναι η τεχνητή καλλιέργεια του μυκηλίου (42).
β. τεχνητή καλλιέργεια
Η μαζική τεχνητή καλλιέργεια του μυκηλίου ξεκίνησε από τα μέσα της δεκαετίας του '90 ώστε να υπάρξει κάλυψη των αναγκών, αλλά και για να μειωθεί η πίεση που ασκείται στο άγριο κόρντισεπς (41).
Η καλλιέργεια γίνεται με τη χρήση διαφόρων καλλιεργητικών μέσων (π.χ. κεχρί, σίκαλη κ.ά.), και με διάφορες μεθόδους καλλιέργειας (36, 41, 42), και τα καλλιεργημένα και ζυμωμένα μυκήλια από κόρντισεπς χρησιμοποιούνται σήμερα στην κλινική πράξη (41)
Κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξή του είναι η θερμοκρασία, η υγρασία, η πίεση του εδάφους, η σύνθεση του αέρα και η ένταση του φωτός (36).
γ. σύγκριση
Η παραγωγή της ίδιας ποιότητας κόρντισεπς σίνενσις με το άγριο κόρντισεπς σίνενσις δεν ήταν ποτέ δυνατή, επειδή υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη του (36).
Το προσομοιωμένο περιβάλλον για την καλλιέργεια του κόρντισεπς σίνενσις είναι πολύ δύσκολο να προσφέρει την ίδια ποιότητα με εκείνη που έχει το άγριο κόρντισεπς σίνενσις, επειδή το άγριο κόρντισεπς υφίσταται υφίσταται φάσεις ανάπτυξης που δεν είναι εφικτό να επιτευχθούν τεχνητά (36).
Βέβαια, πολλές μελέτες δείχνουν ότι το καλλιεργημένο κόρντισεπς σίνενσις ίσως έχει τις ίδιες ευεργετικές επιδράσεις με το άγριο κόρντισεπς (42).
Ιδίως από το 1990 και μετά, σχεδόν όλες οι κλινικές μελέτες που έχουν διενεργηθεί για το κόρντισεπς έχουν γίνει με καλλιεργημένο κόρντισεπς, και όχι άγριο κόρντισεπς (που το κόστος του ήταν ανασταλτικό και περιόριζε τις έρευνες (36)), το οποίο δείχνει ότι παρόλο που το κόρντισεπς καλλιεργείται σε ελεγχόμενο περιβάλλον, συνεχίζει να προσφέρει τις ευεργετικές επιδράσεις του.
Επίσης, σίγουρα το άγριο κόρντισεπς είναι η άριστη επιλογή, αλλά το κόστος ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητες του μέσου ανθρώπου.
Επιπρόσθετα, το άγριο κόρντισεπς περιέχει αρσενικό (37, 38), το οποίο ναι μεν είναι εντός των αποδεκτών ορίων (40), και φαίνεται να μην εγκυμονεί κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία όταν καταναλώνεται με λογικό τρόπο (39), αλλά χρειάζεται να συνεκτιμάται από τους ανθρώπους που επιθυμούν να προμηθευτούν το άγριο κόρντισεπς διότι το κόρντισεπς που έχει παραχθεί σε ελεγχόμενο περιβάλλον δεν περιέχει αρσενικό.
Κλείνοντας, πραγματική ανησυχία για όλους τους καταναλωτές του άγριου κόρντισεπς είναι η πιθανότητα επιμόλυνσης από μόλυβδο λόγω νοθείας διότι σύρμα μολύβδου συχνά εισάγεται στα μανιτάρια για να αυξήσει το βάρος του προϊόντος, μία πρακτική που είναι ευρέως διαδεδομένη (42).
Κάποτε χρησιμοποιούσαν κλαδάκια, τα οποία αντικαταστάθηκαν από σύρμα μολύβδου λόγω της βαρύτερης μάζας του (42).
Έχει αναφερθεί μία περίπτωση δηλητηρίασης από μόλυβδο λόγω κατανάλωσης άγριου κόρντισεπς, όπου ο ασθενής είχε επίπεδα μολύβδου στο αίμα 130 μg/dl. Σε μία άλλη περίπτωση, ένας ασθενής ήταν ασυμπτωματικός με επίπεδο μολύβδου στο αίμα 46 μg/dl (42)
α. άγριο κόρντισεπς
Από το 2003 έως και το 2013, οι εμπορικές δραστηριότητες του κόρντισεπς έχουν αυξηθεί σημαντικά λόγω της τεράστιας ζήτησης στην αγορά, ιδίως στην Κίνα, στο Θιβέτ, στο Νεπάλ και στην περιοχή των Ιμαλαΐων (41).
Στο αγροτικό Θιβέτ, η συλλογή του κόρντισεπς σίνενσις έχει γίνει σημαντική πηγή εισοδήματος και συνέβαλε κατά 40% στα τοπικά νοικοκυριά (41).
Η ετήσια παραγωγή στο οροπέδιο του Θιβέτ υπολογίστηκε το 2009 σε 80–175 τόνους και η αγορά για 1 κιλό κόρντισεπς ήταν από 3.000$ (η χαμηλότερη ποιότητα) έως περισσότερα από 18.000$ (η καλύτερη ποιότητα) το 2008 (41, 42). Σε μια δεκαετία (1998-2008), η τιμή του κόρντισεπς σίνενσις αυξήθηκε κατά 900% (42). Το 2017, η τιμή του είχε φτάσει τις 140.000$ (44)
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση, στα χωριά της Βόρειας Ινδίας ένα μόνο τεμάχιο κόρντισεπς αξίζει 3$, το οποίο υπερβαίνει τον ημερήσιο μισθό ενός εργάτη (41).
Η υπερβολική συγκομιδή του κόρντισεπς σίνενσις θεωρείται ότι αποτελεί μεγάλη απειλή για το περιβάλλον και προκαλεί σοβαρή οικολογική ανισορροπία (41), ένα πρόβλημα το οποίο επιτείνεται και από την κλιματική αλλαγή (44)
Η αυξημένη πίεση της συγκομιδής ίσως οδηγήσει σε πλήρη εξαφάνιση αυτού του είδους στο μέλλον, και εξετάζονται διάφορα μέτρα (41), ενώ το 2012 το άγριο κόρντισεπς κατατάχθηκε επίσημα στα είδη υπό εξαφάνιση (41, 42).
Η σπανιότητα του άγριου κόρντισεπς σίνενσις οδήγησε σε καινοφανείς προσεγγίσεις όπως είναι η τεχνητή καλλιέργεια του μυκηλίου (42).
β. τεχνητή καλλιέργεια
Η μαζική τεχνητή καλλιέργεια του μυκηλίου ξεκίνησε από τα μέσα της δεκαετίας του '90 ώστε να υπάρξει κάλυψη των αναγκών, αλλά και για να μειωθεί η πίεση που ασκείται στο άγριο κόρντισεπς (41).
Η καλλιέργεια γίνεται με τη χρήση διαφόρων καλλιεργητικών μέσων (π.χ. κεχρί, σίκαλη κ.ά.), και με διάφορες μεθόδους καλλιέργειας (36, 41, 42), και τα καλλιεργημένα και ζυμωμένα μυκήλια από κόρντισεπς χρησιμοποιούνται σήμερα στην κλινική πράξη (41)
Κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξή του είναι η θερμοκρασία, η υγρασία, η πίεση του εδάφους, η σύνθεση του αέρα και η ένταση του φωτός (36).
γ. σύγκριση
Η παραγωγή της ίδιας ποιότητας κόρντισεπς σίνενσις με το άγριο κόρντισεπς σίνενσις δεν ήταν ποτέ δυνατή, επειδή υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη του (36).
Το προσομοιωμένο περιβάλλον για την καλλιέργεια του κόρντισεπς σίνενσις είναι πολύ δύσκολο να προσφέρει την ίδια ποιότητα με εκείνη που έχει το άγριο κόρντισεπς σίνενσις, επειδή το άγριο κόρντισεπς υφίσταται υφίσταται φάσεις ανάπτυξης που δεν είναι εφικτό να επιτευχθούν τεχνητά (36).
Βέβαια, πολλές μελέτες δείχνουν ότι το καλλιεργημένο κόρντισεπς σίνενσις ίσως έχει τις ίδιες ευεργετικές επιδράσεις με το άγριο κόρντισεπς (42).
Ιδίως από το 1990 και μετά, σχεδόν όλες οι κλινικές μελέτες που έχουν διενεργηθεί για το κόρντισεπς έχουν γίνει με καλλιεργημένο κόρντισεπς, και όχι άγριο κόρντισεπς (που το κόστος του ήταν ανασταλτικό και περιόριζε τις έρευνες (36)), το οποίο δείχνει ότι παρόλο που το κόρντισεπς καλλιεργείται σε ελεγχόμενο περιβάλλον, συνεχίζει να προσφέρει τις ευεργετικές επιδράσεις του.
Επίσης, σίγουρα το άγριο κόρντισεπς είναι η άριστη επιλογή, αλλά το κόστος ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητες του μέσου ανθρώπου.
Επιπρόσθετα, το άγριο κόρντισεπς περιέχει αρσενικό (37, 38), το οποίο ναι μεν είναι εντός των αποδεκτών ορίων (40), και φαίνεται να μην εγκυμονεί κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία όταν καταναλώνεται με λογικό τρόπο (39), αλλά χρειάζεται να συνεκτιμάται από τους ανθρώπους που επιθυμούν να προμηθευτούν το άγριο κόρντισεπς διότι το κόρντισεπς που έχει παραχθεί σε ελεγχόμενο περιβάλλον δεν περιέχει αρσενικό.
Κλείνοντας, πραγματική ανησυχία για όλους τους καταναλωτές του άγριου κόρντισεπς είναι η πιθανότητα επιμόλυνσης από μόλυβδο λόγω νοθείας διότι σύρμα μολύβδου συχνά εισάγεται στα μανιτάρια για να αυξήσει το βάρος του προϊόντος, μία πρακτική που είναι ευρέως διαδεδομένη (42).
Κάποτε χρησιμοποιούσαν κλαδάκια, τα οποία αντικαταστάθηκαν από σύρμα μολύβδου λόγω της βαρύτερης μάζας του (42).
Έχει αναφερθεί μία περίπτωση δηλητηρίασης από μόλυβδο λόγω κατανάλωσης άγριου κόρντισεπς, όπου ο ασθενής είχε επίπεδα μολύβδου στο αίμα 130 μg/dl. Σε μία άλλη περίπτωση, ένας ασθενής ήταν ασυμπτωματικός με επίπεδο μολύβδου στο αίμα 46 μg/dl (42)
6. ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ
Η συνεχόμενη δημοτικότητα του με την πάροδο των αιώνων στην ίαση των ανθρώπων προκάλεσε επιστημονικό ενδιαφέρον για τη μελέτη των μοριακών συστατικών του και την επίδρασή του στην ανθρώπινη υγεία (36), ενώ το κόρντισεπς σίνενσις γίνεται όλο και πιο σημαντικό στις επιστημονικές κοινότητες (12).
Η προηγμένη βιοτεχνολογία έχει δείξει ότι το κόρντισεπς σίνενσις έχει ένα ευρύ φάσμα βιοδραστικών συστατικών και ιχνοστοιχείων (12, 36), και αποτελεί πηγή καινοφανών βιολογικά ενεργών χημικών συστατικών (41)
Οι φαρμακολογικές δράσεις του κόρντισεπς οφείλονται κυρίως στους πολυσακχαρίτες, στα νουκλεοσίδια και σε μεταβολίτες που ομοιάζουν με την κυκλοσπορίνη (35).
Το κόρντισεπς σίνενσις αποτελείται από πολλά βιοενεργά μόρια, μακροθρεπτικά και μικροθρεπτικά, καθώς και διαφορετικά χημικά συστατικά (36).
Χημικά συστατικά:
- Κορντισεπίνη (12, 35, 36)
- Κορντισεπικό οξύ (35, 36),
- Γλουταμικό οξύ (35),
- Αμινοξέα (φαινυλαλανίνη, προλίνη, ιστιδίνη, βαλίνη, οξυβαλίνη, αργινίνη, τρυπτοφάνη) (12, 35, 36, 41) και πολυπεπτίδια όπως π.χ. η κορντιμίνη (12)
- Πολυαμίνες (35, 41)
- Αδενοσίνη (12)
- Κυκλικά διπεπτίδια (35)
- Σακχαρίτες (ολιγοσακχαρίτες, διάφορα είδη πολυσακχαριτών) (12, 35, 41, 42)
- Στερόλες όπως εργοστερόλη, Η1-Α κ.ά. (12, 35, 36, 41, 42)
- Νουκλεοτίδια (12, 35), νουκλεοσίδια (12, 35, 36, 41, 42), νουκλεοβάσεις (12, 42).
- Κορεσμένα και ακόρεστα λιπαρά οξέα (35)
- Βιταμίνες, κυρίως Β1, Β2, Β12, Ε, Κ (35, 36, 41)
- Ανόργανα στοιχεία (κάλιο, νάτριο, ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρος, μαγνήσιο, μαγγάνιο, ψευδάργυρος, φώσφορος, σελήνιο κ.ά) (35, 36, 41)
- υδατάνθρακες (36)
- πρωτεΐνες (12, 36, 41),
- οργανικά οξέα (41)
και άλλα.
Οι δραστικότητες του κόρντισεπς σίνενσις ίσως οφείλονται σε ένα μόνο δραστικό συστατικό του ή από τη συνδυαστική δράση τους (12).
Η υψηλής τεχνολογίας έρευνα μπορεί να αποκαλύψει τη μοριακή πλευρά και τη φύση των συστατικών του κόρντισεπς σίνενσις, και θα μπορούσε να ανοίξει ένα νέο έδαφος στη διαμόρφωση φαρμάκων για πολλές χρόνιες παθήσεις που δεν είναι εφικτό να θεραπευτούν με τη σύγχρονη ιατρική (36)
Η συνεχόμενη δημοτικότητα του με την πάροδο των αιώνων στην ίαση των ανθρώπων προκάλεσε επιστημονικό ενδιαφέρον για τη μελέτη των μοριακών συστατικών του και την επίδρασή του στην ανθρώπινη υγεία (36), ενώ το κόρντισεπς σίνενσις γίνεται όλο και πιο σημαντικό στις επιστημονικές κοινότητες (12).
Η προηγμένη βιοτεχνολογία έχει δείξει ότι το κόρντισεπς σίνενσις έχει ένα ευρύ φάσμα βιοδραστικών συστατικών και ιχνοστοιχείων (12, 36), και αποτελεί πηγή καινοφανών βιολογικά ενεργών χημικών συστατικών (41)
Οι φαρμακολογικές δράσεις του κόρντισεπς οφείλονται κυρίως στους πολυσακχαρίτες, στα νουκλεοσίδια και σε μεταβολίτες που ομοιάζουν με την κυκλοσπορίνη (35).
Το κόρντισεπς σίνενσις αποτελείται από πολλά βιοενεργά μόρια, μακροθρεπτικά και μικροθρεπτικά, καθώς και διαφορετικά χημικά συστατικά (36).
Χημικά συστατικά:
- Κορντισεπίνη (12, 35, 36)
- Κορντισεπικό οξύ (35, 36),
- Γλουταμικό οξύ (35),
- Αμινοξέα (φαινυλαλανίνη, προλίνη, ιστιδίνη, βαλίνη, οξυβαλίνη, αργινίνη, τρυπτοφάνη) (12, 35, 36, 41) και πολυπεπτίδια όπως π.χ. η κορντιμίνη (12)
- Πολυαμίνες (35, 41)
- Αδενοσίνη (12)
- Κυκλικά διπεπτίδια (35)
- Σακχαρίτες (ολιγοσακχαρίτες, διάφορα είδη πολυσακχαριτών) (12, 35, 41, 42)
- Στερόλες όπως εργοστερόλη, Η1-Α κ.ά. (12, 35, 36, 41, 42)
- Νουκλεοτίδια (12, 35), νουκλεοσίδια (12, 35, 36, 41, 42), νουκλεοβάσεις (12, 42).
- Κορεσμένα και ακόρεστα λιπαρά οξέα (35)
- Βιταμίνες, κυρίως Β1, Β2, Β12, Ε, Κ (35, 36, 41)
- Ανόργανα στοιχεία (κάλιο, νάτριο, ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρος, μαγνήσιο, μαγγάνιο, ψευδάργυρος, φώσφορος, σελήνιο κ.ά) (35, 36, 41)
- υδατάνθρακες (36)
- πρωτεΐνες (12, 36, 41),
- οργανικά οξέα (41)
και άλλα.
Οι δραστικότητες του κόρντισεπς σίνενσις ίσως οφείλονται σε ένα μόνο δραστικό συστατικό του ή από τη συνδυαστική δράση τους (12).
Η υψηλής τεχνολογίας έρευνα μπορεί να αποκαλύψει τη μοριακή πλευρά και τη φύση των συστατικών του κόρντισεπς σίνενσις, και θα μπορούσε να ανοίξει ένα νέο έδαφος στη διαμόρφωση φαρμάκων για πολλές χρόνιες παθήσεις που δεν είναι εφικτό να θεραπευτούν με τη σύγχρονη ιατρική (36)
7. ΔΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΕΣ
Πενήντα φάρμακα που σχετίζονται με το καλλιεργημένο κόρντισεπς έχουν εγκριθεί από την Κρατική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων της Κίνας από το 2002 (20).
Τα κόρντισεπς και τα συστατικά του (π.χ. κορντισεπίνη) και παρουσιάζουν ένα ευρύ φάσμα βιολογικών και φαρμακευτικών ιδιοτήτων (27, 35) όπως:
- ενάντια στους όγκους (3, 8, 12, 21, 22, 30, 32, 36, 42),
- αντικαρκινικές (6, 11, 14, 16, 24, 31, 36, 41, 42),
- αντιοξειδωτικές (3, 16, 12, 22, 24, 30, 35, 41, 42),
- αντιφλεγμονώδεις (3, 7, 12, 16, 22, 24, 30, 41),
- ανοσορρυθμιστικές (3, 7, 12, 18, 22, 24, 41),
- αντιδιαβητικές (3, 24, 36, 41),
- υπογλυκαιμικές (7, 22)
- ενάντια στον ιό ΗIV (3, 24),
- νεφροπροστατευτικές (7, 22, 41),
- αντιγηραντικές (22, 36, 42),
- καρδιοπροστατευτικές (7, 41),
- νευροπροστατευτικές (22, 41),
- προσαρμογόνες (41, 50, 51), τα προσαρμογόνα ανήκουν σε μια κατηγορία ρυθμιστών του μεταβολισμού, οι οποίοι αυξάνουν την ικανότητα ενός οργανισμού να προσαρμόζεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες και να αποφεύγει τις βλάβες από αυτούς τους παράγοντες (41)
- ηπατοπροστατευτικές (41),
- προστασία των πνευμόνων (41),
- αφροδισιακές (41),
- αντιμεταστατικές (6),
- αντιαλλεργικές (3),
- αναλγητικές (3),
- αντιβακτηριακές (3),
- υπολιπιδαιμικές (22),
- αντιμικροβιακές (22),
- ενάντια σε λοιμώξεις (30),
- ενάντια στο Αλτσχάιμερ (36) καθώς και
- αντι-φωτογηραντικές (5) και φωτοπροστατευτικές (28) το οποίο σημαίνει ότι είναι δυνητικά χρήσιμο στην δημιουργία καλλυντικών προϊόντων (5, 28).
Η επιστημονική απόδειξη των επιδράσεων του μανιταριού κόρντισεπς φαίνεται να είναι αρκετά ελπιδοφόρα και συμπίπτει με τις παραδοσιακές χρήσεις των ανθρώπων της Ινδίας, της Κίνας, του Νεπάλ και του Μπουτάν (35).
Στην Κίνα χρησιμοποιείται ευρέως στην υγειονομική περίθαλψη (33).
Πενήντα φάρμακα που σχετίζονται με το καλλιεργημένο κόρντισεπς έχουν εγκριθεί από την Κρατική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων της Κίνας από το 2002 (20).
Τα κόρντισεπς και τα συστατικά του (π.χ. κορντισεπίνη) και παρουσιάζουν ένα ευρύ φάσμα βιολογικών και φαρμακευτικών ιδιοτήτων (27, 35) όπως:
- ενάντια στους όγκους (3, 8, 12, 21, 22, 30, 32, 36, 42),
- αντικαρκινικές (6, 11, 14, 16, 24, 31, 36, 41, 42),
- αντιοξειδωτικές (3, 16, 12, 22, 24, 30, 35, 41, 42),
- αντιφλεγμονώδεις (3, 7, 12, 16, 22, 24, 30, 41),
- ανοσορρυθμιστικές (3, 7, 12, 18, 22, 24, 41),
- αντιδιαβητικές (3, 24, 36, 41),
- υπογλυκαιμικές (7, 22)
- ενάντια στον ιό ΗIV (3, 24),
- νεφροπροστατευτικές (7, 22, 41),
- αντιγηραντικές (22, 36, 42),
- καρδιοπροστατευτικές (7, 41),
- νευροπροστατευτικές (22, 41),
- προσαρμογόνες (41, 50, 51), τα προσαρμογόνα ανήκουν σε μια κατηγορία ρυθμιστών του μεταβολισμού, οι οποίοι αυξάνουν την ικανότητα ενός οργανισμού να προσαρμόζεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες και να αποφεύγει τις βλάβες από αυτούς τους παράγοντες (41)
- ηπατοπροστατευτικές (41),
- προστασία των πνευμόνων (41),
- αφροδισιακές (41),
- αντιμεταστατικές (6),
- αντιαλλεργικές (3),
- αναλγητικές (3),
- αντιβακτηριακές (3),
- υπολιπιδαιμικές (22),
- αντιμικροβιακές (22),
- ενάντια σε λοιμώξεις (30),
- ενάντια στο Αλτσχάιμερ (36) καθώς και
- αντι-φωτογηραντικές (5) και φωτοπροστατευτικές (28) το οποίο σημαίνει ότι είναι δυνητικά χρήσιμο στην δημιουργία καλλυντικών προϊόντων (5, 28).
Η επιστημονική απόδειξη των επιδράσεων του μανιταριού κόρντισεπς φαίνεται να είναι αρκετά ελπιδοφόρα και συμπίπτει με τις παραδοσιακές χρήσεις των ανθρώπων της Ινδίας, της Κίνας, του Νεπάλ και του Μπουτάν (35).
Στην Κίνα χρησιμοποιείται ευρέως στην υγειονομική περίθαλψη (33).
8. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ
Για το φαρμακευτικό μανιτάρι κόρντισεπς έχουν διενεργηθεί κλινικές μελέτες σε περισσότερους από 2.000 ασθενείς (1, 2).
Αυτές οι μελέτες δείχνουν ότι το Κόρντισεπς προσφέρει :
1. σημαντική βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ π.χ. μείωση τριγλυκεριδίων, μείωση ολικής χοληστερόλης, και αύξηση HDL χοληστερόλης.
2. βελτιώνει την λειτουργία του αναπνευστικού καθώς και βελτίωση στα κλινικά συμπτώματα σε διάφορες αναπνευστικές παθήσεις π.χ. χρόνια βρογχίτιδα, βρογχικό άσθμα, πνευμονική καρδία, ενώ το γεγονός ότι προσφέρει ευεργετικές επιδράσεις στην ΧΑΠ (48) είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για την προστασία από τον κορωναϊό δεδομένου ότι σε σχέση με όλους τους ασθενείς, οι ασθενείς με ΧΑΠ έχουν τον υψηλότερο κίνδυνο για σοβαρή εξέλιξη του κορωναϊού (6 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο) και σχεδόν 18 φορές πιο πιθανό για εισαγωγή σε ΜΕΘ (49).
3. σημαντικές ευεργετικές επιδράσεις στην ερωτική και αναπαραγωγική υγεία (41):
α. στην γονιμότητα μέσω της βελτίωσης της υγείας του σπέρματος (ποιότητα, ποσότητα, και δυσμορφίες), ενώ
β. σε προβλήματα ερωτικής φύσεως π.χ. αυξάνει την λίμπιντο σε άνδρες και γυναίκες με διάφορα προβλήματα υποσεξουαλικότητας,
4. ευεργετικές επιδράσεις στο ήπαρ, καθώς και σημαντική κλινική βελτίωση στην ηπατίτιδα Β, και στην κίρρωση του ήπατος μέσω βελτίωσης των συμπτωμάτων, αλλά και μέσω βελτίωσης των αιματολογικών και εργαστηριακών ευρημάτων.
5. σε κλινικές δοκιμές έχει αναφερθεί αντικαρκινική δράση για το κόρντισεπς (47). Επίσης, ευεργετικές επιδράσεις στον καρκίνο του πνεύμονα διότι αφενός αυξάνει την ανοχή στην ακτινοθεραπεία ή/και χημειοθεραπεία, προσφέροντας την δυνατότητα να ολοκληρώσουν οι ασθενείς τους κύκλους θεραπείας, και αφετέρου μείωση του μεγέθους των όγκων, και βελτιωμένοι αιματολογικοί δείκτες.
6. θετικές επιδράσεις στον διαβήτη, π.χ. τυχαιοποιημένη μελέτη σε διαβητικούς έδειξε βελτίωση στο 95% των ασθενών.
7. βοηθάει τους ηλικιωμένους και βελτιώνει την κατάσταση του γήρατος και τα συναφή συμπτώματα π.χ. κόπωση, ανοχή στο κρύο, ζάλη, συχνή νυκτουρία, εμβοές, υποσεξουαλικότητα, αμνησία, σωματική δύναμη & αντοχή, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
8. βελτίωση του κυκλοφορικό και καρδιαγγειακού συστήματος π.χ. σε αρρυθμίες, ισχαιμική καρδιοπάθεια, θωρακική δυσφορία, χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια.
9. βελτίωση στις νεφρικές λειτουργίες (π.χ. σε χρόνια νεφρική δυσλειτουργία, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και λήπτες νεφρικού μοσχεύματος), και προστασία από την νεφροτοξικότητα που προκαλεί η αμινογλυκοσίδη, η κυκλοσπορίνη Α, η γενταμυκίνη)
10. βελτίωση στην νόσο Γκρέιβς και στην νόσο χασιμότο (αποκατάσταση στην ισορροπία μεταξύ Τ βοηθητικών & Τ κυτταροτοξικών κυττάρων, και σημαντική μείωση στα επίπεδα των αυτοαντισωμάτων)
Επίσης, το κόρντισεπς βοηθάει στα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης αλλά και στην σκλήρυνση κατά πλάκας.
Για το φαρμακευτικό μανιτάρι κόρντισεπς έχουν διενεργηθεί κλινικές μελέτες σε περισσότερους από 2.000 ασθενείς (1, 2).
Αυτές οι μελέτες δείχνουν ότι το Κόρντισεπς προσφέρει :
1. σημαντική βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ π.χ. μείωση τριγλυκεριδίων, μείωση ολικής χοληστερόλης, και αύξηση HDL χοληστερόλης.
2. βελτιώνει την λειτουργία του αναπνευστικού καθώς και βελτίωση στα κλινικά συμπτώματα σε διάφορες αναπνευστικές παθήσεις π.χ. χρόνια βρογχίτιδα, βρογχικό άσθμα, πνευμονική καρδία, ενώ το γεγονός ότι προσφέρει ευεργετικές επιδράσεις στην ΧΑΠ (48) είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για την προστασία από τον κορωναϊό δεδομένου ότι σε σχέση με όλους τους ασθενείς, οι ασθενείς με ΧΑΠ έχουν τον υψηλότερο κίνδυνο για σοβαρή εξέλιξη του κορωναϊού (6 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο) και σχεδόν 18 φορές πιο πιθανό για εισαγωγή σε ΜΕΘ (49).
3. σημαντικές ευεργετικές επιδράσεις στην ερωτική και αναπαραγωγική υγεία (41):
α. στην γονιμότητα μέσω της βελτίωσης της υγείας του σπέρματος (ποιότητα, ποσότητα, και δυσμορφίες), ενώ
β. σε προβλήματα ερωτικής φύσεως π.χ. αυξάνει την λίμπιντο σε άνδρες και γυναίκες με διάφορα προβλήματα υποσεξουαλικότητας,
4. ευεργετικές επιδράσεις στο ήπαρ, καθώς και σημαντική κλινική βελτίωση στην ηπατίτιδα Β, και στην κίρρωση του ήπατος μέσω βελτίωσης των συμπτωμάτων, αλλά και μέσω βελτίωσης των αιματολογικών και εργαστηριακών ευρημάτων.
5. σε κλινικές δοκιμές έχει αναφερθεί αντικαρκινική δράση για το κόρντισεπς (47). Επίσης, ευεργετικές επιδράσεις στον καρκίνο του πνεύμονα διότι αφενός αυξάνει την ανοχή στην ακτινοθεραπεία ή/και χημειοθεραπεία, προσφέροντας την δυνατότητα να ολοκληρώσουν οι ασθενείς τους κύκλους θεραπείας, και αφετέρου μείωση του μεγέθους των όγκων, και βελτιωμένοι αιματολογικοί δείκτες.
6. θετικές επιδράσεις στον διαβήτη, π.χ. τυχαιοποιημένη μελέτη σε διαβητικούς έδειξε βελτίωση στο 95% των ασθενών.
7. βοηθάει τους ηλικιωμένους και βελτιώνει την κατάσταση του γήρατος και τα συναφή συμπτώματα π.χ. κόπωση, ανοχή στο κρύο, ζάλη, συχνή νυκτουρία, εμβοές, υποσεξουαλικότητα, αμνησία, σωματική δύναμη & αντοχή, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
8. βελτίωση του κυκλοφορικό και καρδιαγγειακού συστήματος π.χ. σε αρρυθμίες, ισχαιμική καρδιοπάθεια, θωρακική δυσφορία, χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια.
9. βελτίωση στις νεφρικές λειτουργίες (π.χ. σε χρόνια νεφρική δυσλειτουργία, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και λήπτες νεφρικού μοσχεύματος), και προστασία από την νεφροτοξικότητα που προκαλεί η αμινογλυκοσίδη, η κυκλοσπορίνη Α, η γενταμυκίνη)
10. βελτίωση στην νόσο Γκρέιβς και στην νόσο χασιμότο (αποκατάσταση στην ισορροπία μεταξύ Τ βοηθητικών & Τ κυτταροτοξικών κυττάρων, και σημαντική μείωση στα επίπεδα των αυτοαντισωμάτων)
Επίσης, το κόρντισεπς βοηθάει στα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης αλλά και στην σκλήρυνση κατά πλάκας.
9. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ
Το κόρντισεπς σίνενσις καλλιεργείται σε ελεγχόμενες καλλιέργειες και διατίθεται στο εμπόριο για κατανάλωση ως τρόφιμο, εκτός από ερευνητικούς και φαρμακευτικούς σκοπούς, ειδικά στην Κίνα και τις ΗΠΑ (36)
Το άγριο κόρντισεπς που φύεται στην φύση είναι εξαιρετικά σπάνιο, με αποτέλεσμα η τιμή του να κυμαίνεται σε δυσθεώρητα ύψη.
Η τιμή σημείωσε απότομη αύξηση μετά το ξέσπασμα του Σοβαρού Οξέος Αναπνευστικού Συνδρόμου (SARS) στην Κίνα το 2003 (42), και είναι πολύ πιο ακριβό, ακόμα και 4 φορές, και από το χρυσάφι (43).
Στην Κίνα θεωρείται "μαλακός χρυσός" διότι η τιμή του κυμαίνεται από 15.000$ έως 40.000$ ανά κιλό (17, 20, 36).
Για το λόγο αυτό, οι περισσότεροι άνθρωποι προμηθεύονται κόρντισεπς που φυτρώνει σε ελεγχόμενη καλλιέργεια.
Για να διασφαλίσετε ότι τα συμπληρώματα κόρντισεπς σίνενσις που χρησιμοποιείτε είναι υψηλής ποιότητας, αναζητήστε προμηθευτές που να μπορείτε να εμπιστευτείτε.
Το κόρντισεπς σίνενσις καλλιεργείται σε ελεγχόμενες καλλιέργειες και διατίθεται στο εμπόριο για κατανάλωση ως τρόφιμο, εκτός από ερευνητικούς και φαρμακευτικούς σκοπούς, ειδικά στην Κίνα και τις ΗΠΑ (36)
Το άγριο κόρντισεπς που φύεται στην φύση είναι εξαιρετικά σπάνιο, με αποτέλεσμα η τιμή του να κυμαίνεται σε δυσθεώρητα ύψη.
Η τιμή σημείωσε απότομη αύξηση μετά το ξέσπασμα του Σοβαρού Οξέος Αναπνευστικού Συνδρόμου (SARS) στην Κίνα το 2003 (42), και είναι πολύ πιο ακριβό, ακόμα και 4 φορές, και από το χρυσάφι (43).
Στην Κίνα θεωρείται "μαλακός χρυσός" διότι η τιμή του κυμαίνεται από 15.000$ έως 40.000$ ανά κιλό (17, 20, 36).
Για το λόγο αυτό, οι περισσότεροι άνθρωποι προμηθεύονται κόρντισεπς που φυτρώνει σε ελεγχόμενη καλλιέργεια.
Για να διασφαλίσετε ότι τα συμπληρώματα κόρντισεπς σίνενσις που χρησιμοποιείτε είναι υψηλής ποιότητας, αναζητήστε προμηθευτές που να μπορείτε να εμπιστευτείτε.
10. ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ
Η κατάλληλη δοσολογία κόρντισεπς εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως είναι η ηλικία, η συνολική κατάσταση της υγείας και αρκετοί ακόμα παράγοντες.
Ένα σημείο αναφοράς μπορούν να αποτελέσουν οι προαναφερόμενες κλινικές μελέτες, και η δοσολογία να ευθυγραμμιστεί μερικώς ή πλήρως με αυτές τις γραμμές.
Στις περισσότερες μελέτες, η δοσολογία που χρησιμοποιείται συνήθως είναι 1.000 - 3.000 mg ανά ημέρα, και μόνο σε προχωρημένες και σοβαρές καταστάσεις χρησιμοποιήθηκε μεγαλύτερη δοσολογία.
Αυτό το εύρος δοσολογίας (1 έως 3 γρ.) δεν σχετίζεται με παρενέργειες, και έχει βρεθεί ότι είναι επαρκές για να προσφέρει οφέλη στην υγεία.
Μία δημοσίευση του 2013 αναφέρει ότι στις κλινικές δοκιμές συνήθως η ημερήσια δοσολογία για το κόρντισεπς σίνενσις είναι 3 έως 4,5 γραμμάρια, ενώ για την την αντιμετώπιση σοβαρής ηπατικής νόσου είναι 3 έως 5 γραμμάρια. Ανεκδοτολογική χρήση του κόρντισεπς στην αντιμετώπιση του καρκίνου έδειξε πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα με ημερήσια δοσολογία 3 έως 5 γραμμάρια και με μηδενικές αναφορές τοξικότητας από το κόρντισεπς (42).
Αν και υπάρχει έλλειψη στοιχείων που να υποδηλώνουν ότι το κόρντισεπς ίσως είναι τοξικό σε υψηλές δόσεις, η μεγαλύτερη δοσολογία σίγουρα δεν σημαίνει πάντα ότι είναι και καλύτερη (42). Συνεπώς, χρησιμοποιήστε το κόρντισεπς σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης χρήσης που αναγράφονται στις ετικέτες των προϊόντων, εκτός εάν ακολουθείτε την δοσολογία που σας σύστησε ο ιατρός σας ή/και ο διατροφολόγος σας.
Η κατάλληλη δοσολογία κόρντισεπς εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως είναι η ηλικία, η συνολική κατάσταση της υγείας και αρκετοί ακόμα παράγοντες.
Ένα σημείο αναφοράς μπορούν να αποτελέσουν οι προαναφερόμενες κλινικές μελέτες, και η δοσολογία να ευθυγραμμιστεί μερικώς ή πλήρως με αυτές τις γραμμές.
Στις περισσότερες μελέτες, η δοσολογία που χρησιμοποιείται συνήθως είναι 1.000 - 3.000 mg ανά ημέρα, και μόνο σε προχωρημένες και σοβαρές καταστάσεις χρησιμοποιήθηκε μεγαλύτερη δοσολογία.
Αυτό το εύρος δοσολογίας (1 έως 3 γρ.) δεν σχετίζεται με παρενέργειες, και έχει βρεθεί ότι είναι επαρκές για να προσφέρει οφέλη στην υγεία.
Μία δημοσίευση του 2013 αναφέρει ότι στις κλινικές δοκιμές συνήθως η ημερήσια δοσολογία για το κόρντισεπς σίνενσις είναι 3 έως 4,5 γραμμάρια, ενώ για την την αντιμετώπιση σοβαρής ηπατικής νόσου είναι 3 έως 5 γραμμάρια. Ανεκδοτολογική χρήση του κόρντισεπς στην αντιμετώπιση του καρκίνου έδειξε πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα με ημερήσια δοσολογία 3 έως 5 γραμμάρια και με μηδενικές αναφορές τοξικότητας από το κόρντισεπς (42).
Αν και υπάρχει έλλειψη στοιχείων που να υποδηλώνουν ότι το κόρντισεπς ίσως είναι τοξικό σε υψηλές δόσεις, η μεγαλύτερη δοσολογία σίγουρα δεν σημαίνει πάντα ότι είναι και καλύτερη (42). Συνεπώς, χρησιμοποιήστε το κόρντισεπς σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης χρήσης που αναγράφονται στις ετικέτες των προϊόντων, εκτός εάν ακολουθείτε την δοσολογία που σας σύστησε ο ιατρός σας ή/και ο διατροφολόγος σας.
11. ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ & ΑΣΦΑΛΕΙΑ
Καθώς το κόρντισεπς σίνενσις έχει χρησιμοποιηθεί ως τρόφιμο για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα - μία τάση που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα - η λογική που παραμένει είναι ότι οι παρενέργειες είναι είτε πολύ μικρές ή είτε έχει καθόλου παρενέργειες (36).
Επίσης, το κόρντισεπς αναγνωρίζεται ως συμπλήρωμα διατροφής από τον αμερικάνικο FDA σε πολλά έθνη (42).
Όσον αφορά σημαντικές παρενέργειες, αυτές δεν έχουν αναφερθεί (36). Σε σπάνιες περιπτώσεις και σε ορισμένες περιπτώσεις στις προαναφερόμενες κλινικές μελέτες, και για μικρό χρονικό διάστημα, παρατηρήθηκαν ήπιες αντιδράσεις, όπως διάρροια, ξηροστομία και ναυτία (1, 2, 42), καθώς και ήπιες διαταραχές του γαστρεντερικού (36)
Όλοι οι ερευνητές που έλαβαν μέρος ανέφεραν ότι, κατά την γνώμη τους, το κόρντισεπς είναι πολύ ασφαλές κατά τη διάρκεια της κλινικής χρήσης, ακόμη και σε πολύ υψηλές δόσεις και ακόμα και για παρατεταμένη χρήση (1, 2).
Ένα ακόμη πιο σπάνιο περιστατικό ήταν μία συστημική αλλεργία που παρατηρήθηκε σε ασθενή που λάμβανε αλλεργικά φάρμακα και κόρντισεπς Cs-4 (42).
Δεν έχουν αποδειχθεί αναφορές τοξικότητας στον άνθρωπο (42).
Λόγω των ελάχιστων παρενεργειών, το κόρντισεπς σίνενσις ίσως θα μπορούσε να αντικαταστήσει κάποιες σύγχρονες φαρμακευτικές αγωγές που έχουν υψηλές παρενέργειες (36)
Σε κάθε περίπτωση, πριν προμηθευτείτε το κόρντισεπς, συμβουλευτείτε τον ιατρό ή/και τον διατροφολόγο σας, ιδίως εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή. Περισσότερες πληροφορίες για τις παρενέργειες.
Καθώς το κόρντισεπς σίνενσις έχει χρησιμοποιηθεί ως τρόφιμο για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα - μία τάση που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα - η λογική που παραμένει είναι ότι οι παρενέργειες είναι είτε πολύ μικρές ή είτε έχει καθόλου παρενέργειες (36).
Επίσης, το κόρντισεπς αναγνωρίζεται ως συμπλήρωμα διατροφής από τον αμερικάνικο FDA σε πολλά έθνη (42).
Όσον αφορά σημαντικές παρενέργειες, αυτές δεν έχουν αναφερθεί (36). Σε σπάνιες περιπτώσεις και σε ορισμένες περιπτώσεις στις προαναφερόμενες κλινικές μελέτες, και για μικρό χρονικό διάστημα, παρατηρήθηκαν ήπιες αντιδράσεις, όπως διάρροια, ξηροστομία και ναυτία (1, 2, 42), καθώς και ήπιες διαταραχές του γαστρεντερικού (36)
Όλοι οι ερευνητές που έλαβαν μέρος ανέφεραν ότι, κατά την γνώμη τους, το κόρντισεπς είναι πολύ ασφαλές κατά τη διάρκεια της κλινικής χρήσης, ακόμη και σε πολύ υψηλές δόσεις και ακόμα και για παρατεταμένη χρήση (1, 2).
Ένα ακόμη πιο σπάνιο περιστατικό ήταν μία συστημική αλλεργία που παρατηρήθηκε σε ασθενή που λάμβανε αλλεργικά φάρμακα και κόρντισεπς Cs-4 (42).
Δεν έχουν αποδειχθεί αναφορές τοξικότητας στον άνθρωπο (42).
Λόγω των ελάχιστων παρενεργειών, το κόρντισεπς σίνενσις ίσως θα μπορούσε να αντικαταστήσει κάποιες σύγχρονες φαρμακευτικές αγωγές που έχουν υψηλές παρενέργειες (36)
Σε κάθε περίπτωση, πριν προμηθευτείτε το κόρντισεπς, συμβουλευτείτε τον ιατρό ή/και τον διατροφολόγο σας, ιδίως εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή. Περισσότερες πληροφορίες για τις παρενέργειες.
13. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Οι ιδιότητες του κόρντισεπς για την προάσπιση της υγείας θεωρούνταν κάποτε ότι ήταν απλώς μέρος της κινεζικής λαογραφίας. Ωστόσο, πλέον έχουν γίνει αποδεκτές από την επιστημονική κοινότητα (42).
Τα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τη φαρμακευτική αξία του κόρντισεπς φαίνονται πολύ ελπιδοφόρα, ενώ οι περισσότερες από τις κλινικές μελέτες, στις οποίες το κόρντισεπς χρησιμοποιήθηκε είτε συμπληρωματικά με την φαρμακευτική αγωγή είτε μόνο του, έδειξαν ότι το κόρντισεπς έχει την δυνατότητα να βελτιώσει την υγεία.
Συνολικά, μέχρι στιγμής, γνωρίζουμε μόνο λίγες από τις ευεργετικές επιδράσεις του και υπάρχουν ακόμα πολλά μυστικά για να ανακαλύψουμε (12)
Οι ιδιότητες του κόρντισεπς για την προάσπιση της υγείας θεωρούνταν κάποτε ότι ήταν απλώς μέρος της κινεζικής λαογραφίας. Ωστόσο, πλέον έχουν γίνει αποδεκτές από την επιστημονική κοινότητα (42).
Τα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τη φαρμακευτική αξία του κόρντισεπς φαίνονται πολύ ελπιδοφόρα, ενώ οι περισσότερες από τις κλινικές μελέτες, στις οποίες το κόρντισεπς χρησιμοποιήθηκε είτε συμπληρωματικά με την φαρμακευτική αγωγή είτε μόνο του, έδειξαν ότι το κόρντισεπς έχει την δυνατότητα να βελτιώσει την υγεία.
Συνολικά, μέχρι στιγμής, γνωρίζουμε μόνο λίγες από τις ευεργετικές επιδράσεις του και υπάρχουν ακόμα πολλά μυστικά για να ανακαλύψουμε (12)
Παραπομπές :
1. The Scientific Rediscovery of an Ancient Chinese Herbal Medicine: Cordyceps Sinensis, part 1, Jia-Shi Zhu, M.D., Ph.D., Georges M. Halpern, M.D., Ph.D., Kenneth Jones, The Journal of Alternative and Complementary Medicine, Volume 4, Number 3, 1998, pp. 289-303,Mary Ann Liebert, Inc., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9764768
2. The Scientific Rediscovery of a Precious Ancient Chinese Herbal Regimen: Cordyceps Sinensis, part 2, Jia-Shi Zhu, M.D., Ph.D.,Georges M. Halpern, M.D., Ph.D.,Kenneth Jones, The Journal of Alternative and Complementary Medicine, Volume 4, Number 4, 1998, pp. 429-457, Mary Ann Liebert, Inc., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9884180
3. Fitoterapia, 129, 293-316 Sep 2018 The Genus Cordyceps: An Extensive Review of Its Traditional Uses, Phytochemistry and Pharmacology Opeyemi Joshua Olatunji, Jian Tang, Adesola Tola, Florence Auberon, Omolara Oluwaniyi, Zhen Ouyang
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29775778
4. J Pharm Biomed Anal , 87, 271-89 Jan 2014 Advanced Development in Chemical Analysis of Cordyceps J Zhao, J Xie, L Y Wang, S P Li
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23688494
5. Appl Microbiol Biotechnol, 103 (4), 1681-1691 Feb 2019 Enrichment of Cordycepin for Cosmeceutical Applications: Culture Systems and Strategies Phongsakorn Kunhorm, Nipha Chaicharoenaudomrung, Parinya Noisa
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30648190
6. J Pharmacol Sci, 127 (1), 53-6 Jan 2015 Anticancer and Antimetastatic Effects of Cordycepin, an Active Component of Cordyceps Sinensis Kazuki Nakamura, Kazumasa Shinozuka, Noriko Yoshikawa
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25704018
7. Phytother Res, 34 (2), 295-305 Feb 2020 The Potential Application of Cordyceps in Metabolic-Related Disorders Chuqing Cao, Shuting Yang, Zhiguang Zhou
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31667949
8. Integr Med (Encinitas), 13 (1), 32-44 Feb 2014 Immune Modulation From Five Major Mushrooms: Application to Integrative Oncology Alena G Guggenheim, Kirsten M Wright, Heather L Zwickey
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26770080
9. Phytochemistry, 69 (7), 1469-95 May 2008 Cordyceps: A Traditional Chinese Medicine and Another Fungal Therapeutic Biofactory? R Russell M Paterson
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18343466
10. Mycology, 6 (2), 121-129 2015 May 21 eCollection 2015 Cordyceps Industry in China Caihong Dong, Suping Guo, Wenfeng Wang, Xingzhong Liu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30151320/
11. Crit Rev Biotechnol, 38 (5), 762-777 Aug 2018 A Review on the Nucleic Acid Constituents in Mushrooms: Nucleobases, Nucleosides and Nucleotides Chia-Wei Phan, Joon-Keong Wang, Shiau-Chuen Cheah, Murali Naidu, Pamela David, Vikineswary Sabaratnam
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29124970/
12. Evid Based Complement Alternat Med, 2015, 575063 2015 The Chemical Constituents and Pharmacological Actions of Cordyceps Sinensis Yi Liu, Jihui Wang, Wei Wang, Hanyue Zhang, Xuelan Zhang, Chunchao Han
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25960753
13. J Pharm Pharmacol, 61 (3), 279-91 Mar 2009 Cordyceps Fungi: Natural Products, Pharmacological Functions and Developmental Products Xuanwei Zhou, Zhenghua Gong, Ying Su, Juan Lin, Kexuan Tang
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19222900
14. 3 Biotech, 2 (1), 1-15 Mar 2012 Recent Developments in Mushrooms as Anti-Cancer Therapeutics: A Review Seema Patel, Arun Goyal
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22582152/
15. Int J Med Mushrooms, 14 (2), 95-134 2012 The Role of Culinary-Medicinal Mushrooms on Human Welfare With a Pyramid Model for Human Health Shu Ting Chang, Solomon P Wasser
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22506573/
16. 3 Biotech, 4 (1), 1-12 Feb 2014 Pharmacological and Therapeutic Potential of Cordyceps With Special Reference to Cordycepin Hardeep S Tuli, Sardul S Sandhu, A K Sharma
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28324458
http://europepmc.org/article/MED/28324458
17. J Tradit Complement Med, 3 (1), 16-32 Jan 2013 A Systematic Review of the Mysterious Caterpillar Fungus Ophiocordyceps Sinensis in Dong-ChongXiaCao ( Dōng Chóng Xià Cǎo) and Related Bioactive Ingredients Hui-Chen Lo, Chienyan Hsieh, Fang-Yi Lin, Tai-Hao Hsu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24716152
18. Int J Med Mushrooms, 15 (5), 425-34 2013 The Artificial Cultivation of Medicinal Caterpillar Fungus, Ophiocordyceps Sinensis (Ascomycetes): A Review Kai Yue, Meng Ye, Xiao Lin, Zuji Zhou
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24266368
19. Adv Biochem Eng Biotechnol, 113, 79-150 2009 Secondary Metabolites From Higher Fungi: Discovery, Bioactivity, and Bioproduction Jian-Jiang Zhong, Jian-Hui Xiao
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19475376
20. Cordyceps as an Herbal Drug Bao-qin Lin, Shao-ping Li Iris F. F. Benzie, Sissi Wachtel-Galor , editors. In: Herbal Medicine: Biomolecular and Clinical Aspects. 2nd edition. Boca Raton (FL): CRC Press/Taylor & Francis; 2011. Chapter 5.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22593927
21. Recent Pat Biotechnol, 1 (2), 123-37 2007 Secondary Metabolites From Cordyceps Species and Their Antitumor Activity Studies Jian-Hui Xiao, Jian-Jiang Zhong
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19075836
22. J Pharm Pharmacol, 57 (12), 1509-19 Dec 2005 Pharmacological Actions of Cordyceps, a Prized Folk Medicine T B Ng, H X Wang
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16354395
23. Rev Iberoam Micol, 24 (4), 259-62 2007 Dec 31 [Cordyceps Sinensis, a Fungi Used in the Chinese Traditional Medicine] [Article in Spanish] Carlos Illana Esteban
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18095756
24. Ceska Slov Farm, 67 (5-6), 200-204 2018 Dec 18 NMR and IR Analysis of Natural Substances Isolated From Cordyceps Medicinal Mushrooms Jarmila Harvanová, Lucia Ungvarská Maľučká, Anna Uhrinová, Mária Vilková, Martin Vavra, Martin Pavlík, Martin Rajtar, Anna Furmaníková
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30871325
25. Acta Pharm Sin B, 7 (2), 202-207 Mar 2017 Analysis of Cordyceps by Multi-Column Liquid Chromatography Zhengming Qian, Shaoping Li
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28303227
26. Environ Entomol, 48 (5), 1088-1094 2019 Sep 30 Artificial Cultivation of the Chinese Cordyceps From Injected Ghost Moth Larvae Guiqing Liu, Richou Han, Li Cao
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31517384/
27. J Proteomics, 181, 24-35 2018 Jun 15 A Comparative Proteomic Characterization and Nutritional Assessment of Naturally- And Artificially-Cultivated Cordyceps Sinensis Xu Zhang, Qun Liu, Wei Zhou, Ping Li, Raphael N Alolga, Lian-Wen Qi, Xiaojian Yin
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29609095
28. Int J Med Mushrooms, 20 (7), 623-636 2018 Cosmetic and Skincare Benefits of Cultivated Mycelia From the Chinese Caterpillar Mushroom, Ophiocordyceps Sinensis (Ascomycetes) Wai-Yin Cheng, Xue-Qin Wei, Ka-Chai Siu, Ang-Xin Song, Jian-Yong Wu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30055554
29. Int J Med Mushrooms, 18 (1), 75-81 2016 Cytological Characterization of Anamorphic Fungus Lecanicillium Pui and Its Relationship With Chinese Caterpillar Mushroom, Ophiocordyceps Sinensis (Ascomycetes) Wei Lei, Guren Zhang, Guangguo Wu, Xin Liu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27279447
30. PLoS One, 12 (1), e0168734 2017 Jan 3 eCollection 2017 Isolation, Culture and Characterization of Hirsutella Sinensis Mycelium From Caterpillar Fungus Fruiting Body Yun-Fei Ko, Jian-Ching Liau, Chien-Sheng Lee, Chen-Yaw Chiu, Jan Martel, Chuan-Sheng Lin, Shun-Fu Tseng, David M Ojcius, Chia-Chen Lu, Hsin-Chih Lai, John D Young
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28046129
31. Toxicol In Vitro, 46, 113-121 Feb 2018 Cordycepin Induces Apoptotic Cell Death of Human Brain Cancer Through the Modulation of Autophagy Nipha Chaicharoenaudomrung, Thiranut Jaroonwitchawan, Parinya Noisa
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28987792
32. Ann Parasitol, 60 (3), 151-8 2014 Cordyceps Fungi as Natural Killers, New Hopes for Medicine and Biological Control Factors Bożena Dworecka-Kaszak
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25281812/
33. PLoS One, 14 (6), e0218449 2019 Jun 14 eCollection 2019 Cordycepin Kills Mycobacterium Tuberculosis Through Hijacking the Bacterial Adenosine Kinase Feng Huang, Weihui Li, Hui Xu, Huafeng Qin, Zheng-Guo He
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31199855
34. Trends Biotechnol, 35 (11), 1017-1021 Nov 2017 Myths and Realities Surrounding the Mysterious Caterpillar Fungus Jan Martel, Yun-Fei Ko, Jian-Ching Liau, Chien-Sheng Lee, David M Ojcius, Hsin-Chih Lai, John D Young
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29055355
35. J Ayurveda Integr Med. 2011 Jan-Mar; 2(1): 9–13. Traditional uses and medicinal potential of Cordyceps sinensis of Sikkim Ashok Kumar Panda and Kailash Chandra Swain1
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3121254/
36. Choda U (2017) Medicinal Value of Cordyceps Sinensis. Transl Biomed
https://www.transbiomedicine.com/translational-biomedicine/medicinal-value-of-cordyceps-sinensis.php?aid=21003
https://www.researchgate.net/publication/322605683_Medicinal_Value_of_Cordyceps_sinensis
37. Front Pharmacol. 2019 Dec 6;10:1471. doi: 10.3389/fphar.2019.01471. eCollection 2019. Arsenic Species in Cordyceps sinensis and Its Potential Health Risks Yaolei Li, Yue Liu, Xiao Han, Hongyu Jin, Shuangcheng Ma
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31866869
38. Chin Med . 2018 Apr 16;13:19. doi: 10.1186/s13020-018-0178-9. eCollection 2018. HPLC-ICP-MS Speciation Analysis and Risk Assessment of Arsenic in Cordyceps sinensis Tian-Tian Zuo, Yao-Lei Li, Hong-Yu Jin, Fei Gao, Qi Wang, Ya-Dan Wang, Shuang-Cheng Ma
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29686726
39. Chin Med. 2018 Jul 31;13:40. doi: 10.1186/s13020-018-0196-7. eCollection 2018. Bioaccessibility and Risk Assessment of Heavy Metals, and Analysis of Arsenic Speciation in Cordyceps sinensis Li Zhou, Sheng Wang, Qingxiu Hao, Liping Kang, Chuanzhi Kang, Jian Yang, Wanzhen Yang, Jingyi Jiang, Lu-Qi Huang, Lanping Guo
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30083223
40. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi. 2017 Aug;42(15):2934-2938. [Study on Distribution of Five Heavy Metal Elements in Different Parts of Cordyceps Sinensis by Microwave Digestion ICP-MS] [Article in Chinese] Li Zhou, Qing-Xiu Hao, Sheng Wang, Quan Yang, Chuan-Zhi Kang, Wan-Zhen Yang, Lan-Ping Guo
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29139260
41. Journal of Functional Foods Volume 5, Issue 3, July 2013, Pages 1013-1030 Journal of Functional Foods Bioactive principles from Cordyceps sinensis: A potent food supplement – A review Author links open overlay panelM.G.ShashidharabP.GiridharcK.Udaya SankarbB.Manoharab
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1756464613001254
42. Journal of Functional Foods Volume 5, Issue 2, April 2013, Pages 550-569, Properties of Cordyceps Sinensis: A review Author links open overlay panelPeter Xin Chen, Sunan Wang, Shaoping Nie, Massimo Marcone
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1756464613000522
43. Cordyceps collected from Bhutan, an appropriate alternative of Cordyceps sinensis. Ding-Tao Wu, Guang-Ping Lv, Jian Zheng, Qian Li, Shuang-Cheng Ma, Shao-Ping Li & Jing Zhao. Scientific Reports volume 6, Article number: 37668 (2016)
https://www.nature.com/articles/srep37668#citeas
44. The demise of caterpillar fungus in the Himalayan region due to climate change and overharvesting View ORCID ProfileKelly A. Hopping, View ORCID ProfileStephen M. Chignell, and Eric F. Lambin PNAS November 6, 2018 115 (45) 11489-11494; first published October 22, 2018
https://www.pnas.org/content/115/45/11489
45. Volume 107, Issue 3 March 2003, pp. 257-259 CORDYCEPS SINENSIS AND GANODERMA LUCIDUM AMONGST TOP ‘HERBAL’ MEDICINES David L. Hawksworth
https://www.cambridge.org/core/journals/mycological-research/article/cordyceps-sinensis-and-ganoderma-lucidum-amongst-top-herbal-medicines/E1264836D248C3387C6288915A7153E3
46. Medicinal and nutraceutical genetic resources of mushrooms T.N. Lakhanpal and Monika Rana Published online by Cambridge University Press: 12 February 2007
https://www.cambridge.org/core/journals/plant-genetic-resources/article/medicinal-and-nutraceutical-genetic-resources-of-mushrooms/B911AFC38BD40174E2AC5043161DE767
47. Appl Microbiol Biotechnol . 2020 Apr 9. doi: 10.1007/s00253-020-10476-4. Online ahead of print. Mushroom Extracts and Compounds With Suppressive Action on Breast Cancer: Evidence From Studies Using Cultured Cancer Cells, Tumor-Bearing Animals, and Clinical Trials Jack Ho Wong, Tzi Bun Ng, Helen Hei Ling Chan, Qin Liu, Gene Chi Wai Man, Chris Zhiyi Zhang, Suzhen Guan, Charlene Cheuk Wing Ng, Evandro Fei Fang, Hexiang Wang, Fang Liu, Xiuyun Ye, Krzysztof Rolka, Ryno Naude, Shuang Zhao, Ou Sha, Chunman Li, Lixin Xia
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32274562/
48. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi. 2010 Oct;35(20):2777-81. [Pharmacological Effects of Bailing Capsule and Its Application in Lung Disease Research] Huijuan Xu 1 , Shiyue Li
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21246839/
49. Review, Published: 25 May 2020 Predictive symptoms and comorbidities for severe COVID-19 and intensive care unit admission: a systematic review and meta-analysis, Vageesh Jain & Jin-Min Yuan
https://link.springer.com/article/10.1007/s00038-020-01390-7
50. American Myalgic Encephalomyelitis and Chronic Fatigue Syndrome Society
https://ammes.org/treatment/mushroom-extracts/
51. Canadian Academy of Sports Nutrition
https://www.caasn.com/cordyceps-sinensis.html
1. The Scientific Rediscovery of an Ancient Chinese Herbal Medicine: Cordyceps Sinensis, part 1, Jia-Shi Zhu, M.D., Ph.D., Georges M. Halpern, M.D., Ph.D., Kenneth Jones, The Journal of Alternative and Complementary Medicine, Volume 4, Number 3, 1998, pp. 289-303,Mary Ann Liebert, Inc., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9764768
2. The Scientific Rediscovery of a Precious Ancient Chinese Herbal Regimen: Cordyceps Sinensis, part 2, Jia-Shi Zhu, M.D., Ph.D.,Georges M. Halpern, M.D., Ph.D.,Kenneth Jones, The Journal of Alternative and Complementary Medicine, Volume 4, Number 4, 1998, pp. 429-457, Mary Ann Liebert, Inc., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9884180
3. Fitoterapia, 129, 293-316 Sep 2018 The Genus Cordyceps: An Extensive Review of Its Traditional Uses, Phytochemistry and Pharmacology Opeyemi Joshua Olatunji, Jian Tang, Adesola Tola, Florence Auberon, Omolara Oluwaniyi, Zhen Ouyang
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29775778
4. J Pharm Biomed Anal , 87, 271-89 Jan 2014 Advanced Development in Chemical Analysis of Cordyceps J Zhao, J Xie, L Y Wang, S P Li
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23688494
5. Appl Microbiol Biotechnol, 103 (4), 1681-1691 Feb 2019 Enrichment of Cordycepin for Cosmeceutical Applications: Culture Systems and Strategies Phongsakorn Kunhorm, Nipha Chaicharoenaudomrung, Parinya Noisa
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30648190
6. J Pharmacol Sci, 127 (1), 53-6 Jan 2015 Anticancer and Antimetastatic Effects of Cordycepin, an Active Component of Cordyceps Sinensis Kazuki Nakamura, Kazumasa Shinozuka, Noriko Yoshikawa
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25704018
7. Phytother Res, 34 (2), 295-305 Feb 2020 The Potential Application of Cordyceps in Metabolic-Related Disorders Chuqing Cao, Shuting Yang, Zhiguang Zhou
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31667949
8. Integr Med (Encinitas), 13 (1), 32-44 Feb 2014 Immune Modulation From Five Major Mushrooms: Application to Integrative Oncology Alena G Guggenheim, Kirsten M Wright, Heather L Zwickey
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26770080
9. Phytochemistry, 69 (7), 1469-95 May 2008 Cordyceps: A Traditional Chinese Medicine and Another Fungal Therapeutic Biofactory? R Russell M Paterson
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18343466
10. Mycology, 6 (2), 121-129 2015 May 21 eCollection 2015 Cordyceps Industry in China Caihong Dong, Suping Guo, Wenfeng Wang, Xingzhong Liu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30151320/
11. Crit Rev Biotechnol, 38 (5), 762-777 Aug 2018 A Review on the Nucleic Acid Constituents in Mushrooms: Nucleobases, Nucleosides and Nucleotides Chia-Wei Phan, Joon-Keong Wang, Shiau-Chuen Cheah, Murali Naidu, Pamela David, Vikineswary Sabaratnam
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29124970/
12. Evid Based Complement Alternat Med, 2015, 575063 2015 The Chemical Constituents and Pharmacological Actions of Cordyceps Sinensis Yi Liu, Jihui Wang, Wei Wang, Hanyue Zhang, Xuelan Zhang, Chunchao Han
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25960753
13. J Pharm Pharmacol, 61 (3), 279-91 Mar 2009 Cordyceps Fungi: Natural Products, Pharmacological Functions and Developmental Products Xuanwei Zhou, Zhenghua Gong, Ying Su, Juan Lin, Kexuan Tang
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19222900
14. 3 Biotech, 2 (1), 1-15 Mar 2012 Recent Developments in Mushrooms as Anti-Cancer Therapeutics: A Review Seema Patel, Arun Goyal
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22582152/
15. Int J Med Mushrooms, 14 (2), 95-134 2012 The Role of Culinary-Medicinal Mushrooms on Human Welfare With a Pyramid Model for Human Health Shu Ting Chang, Solomon P Wasser
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22506573/
16. 3 Biotech, 4 (1), 1-12 Feb 2014 Pharmacological and Therapeutic Potential of Cordyceps With Special Reference to Cordycepin Hardeep S Tuli, Sardul S Sandhu, A K Sharma
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28324458
http://europepmc.org/article/MED/28324458
17. J Tradit Complement Med, 3 (1), 16-32 Jan 2013 A Systematic Review of the Mysterious Caterpillar Fungus Ophiocordyceps Sinensis in Dong-ChongXiaCao ( Dōng Chóng Xià Cǎo) and Related Bioactive Ingredients Hui-Chen Lo, Chienyan Hsieh, Fang-Yi Lin, Tai-Hao Hsu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24716152
18. Int J Med Mushrooms, 15 (5), 425-34 2013 The Artificial Cultivation of Medicinal Caterpillar Fungus, Ophiocordyceps Sinensis (Ascomycetes): A Review Kai Yue, Meng Ye, Xiao Lin, Zuji Zhou
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24266368
19. Adv Biochem Eng Biotechnol, 113, 79-150 2009 Secondary Metabolites From Higher Fungi: Discovery, Bioactivity, and Bioproduction Jian-Jiang Zhong, Jian-Hui Xiao
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19475376
20. Cordyceps as an Herbal Drug Bao-qin Lin, Shao-ping Li Iris F. F. Benzie, Sissi Wachtel-Galor , editors. In: Herbal Medicine: Biomolecular and Clinical Aspects. 2nd edition. Boca Raton (FL): CRC Press/Taylor & Francis; 2011. Chapter 5.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22593927
21. Recent Pat Biotechnol, 1 (2), 123-37 2007 Secondary Metabolites From Cordyceps Species and Their Antitumor Activity Studies Jian-Hui Xiao, Jian-Jiang Zhong
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19075836
22. J Pharm Pharmacol, 57 (12), 1509-19 Dec 2005 Pharmacological Actions of Cordyceps, a Prized Folk Medicine T B Ng, H X Wang
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16354395
23. Rev Iberoam Micol, 24 (4), 259-62 2007 Dec 31 [Cordyceps Sinensis, a Fungi Used in the Chinese Traditional Medicine] [Article in Spanish] Carlos Illana Esteban
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18095756
24. Ceska Slov Farm, 67 (5-6), 200-204 2018 Dec 18 NMR and IR Analysis of Natural Substances Isolated From Cordyceps Medicinal Mushrooms Jarmila Harvanová, Lucia Ungvarská Maľučká, Anna Uhrinová, Mária Vilková, Martin Vavra, Martin Pavlík, Martin Rajtar, Anna Furmaníková
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30871325
25. Acta Pharm Sin B, 7 (2), 202-207 Mar 2017 Analysis of Cordyceps by Multi-Column Liquid Chromatography Zhengming Qian, Shaoping Li
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28303227
26. Environ Entomol, 48 (5), 1088-1094 2019 Sep 30 Artificial Cultivation of the Chinese Cordyceps From Injected Ghost Moth Larvae Guiqing Liu, Richou Han, Li Cao
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31517384/
27. J Proteomics, 181, 24-35 2018 Jun 15 A Comparative Proteomic Characterization and Nutritional Assessment of Naturally- And Artificially-Cultivated Cordyceps Sinensis Xu Zhang, Qun Liu, Wei Zhou, Ping Li, Raphael N Alolga, Lian-Wen Qi, Xiaojian Yin
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29609095
28. Int J Med Mushrooms, 20 (7), 623-636 2018 Cosmetic and Skincare Benefits of Cultivated Mycelia From the Chinese Caterpillar Mushroom, Ophiocordyceps Sinensis (Ascomycetes) Wai-Yin Cheng, Xue-Qin Wei, Ka-Chai Siu, Ang-Xin Song, Jian-Yong Wu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30055554
29. Int J Med Mushrooms, 18 (1), 75-81 2016 Cytological Characterization of Anamorphic Fungus Lecanicillium Pui and Its Relationship With Chinese Caterpillar Mushroom, Ophiocordyceps Sinensis (Ascomycetes) Wei Lei, Guren Zhang, Guangguo Wu, Xin Liu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27279447
30. PLoS One, 12 (1), e0168734 2017 Jan 3 eCollection 2017 Isolation, Culture and Characterization of Hirsutella Sinensis Mycelium From Caterpillar Fungus Fruiting Body Yun-Fei Ko, Jian-Ching Liau, Chien-Sheng Lee, Chen-Yaw Chiu, Jan Martel, Chuan-Sheng Lin, Shun-Fu Tseng, David M Ojcius, Chia-Chen Lu, Hsin-Chih Lai, John D Young
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28046129
31. Toxicol In Vitro, 46, 113-121 Feb 2018 Cordycepin Induces Apoptotic Cell Death of Human Brain Cancer Through the Modulation of Autophagy Nipha Chaicharoenaudomrung, Thiranut Jaroonwitchawan, Parinya Noisa
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28987792
32. Ann Parasitol, 60 (3), 151-8 2014 Cordyceps Fungi as Natural Killers, New Hopes for Medicine and Biological Control Factors Bożena Dworecka-Kaszak
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25281812/
33. PLoS One, 14 (6), e0218449 2019 Jun 14 eCollection 2019 Cordycepin Kills Mycobacterium Tuberculosis Through Hijacking the Bacterial Adenosine Kinase Feng Huang, Weihui Li, Hui Xu, Huafeng Qin, Zheng-Guo He
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31199855
34. Trends Biotechnol, 35 (11), 1017-1021 Nov 2017 Myths and Realities Surrounding the Mysterious Caterpillar Fungus Jan Martel, Yun-Fei Ko, Jian-Ching Liau, Chien-Sheng Lee, David M Ojcius, Hsin-Chih Lai, John D Young
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29055355
35. J Ayurveda Integr Med. 2011 Jan-Mar; 2(1): 9–13. Traditional uses and medicinal potential of Cordyceps sinensis of Sikkim Ashok Kumar Panda and Kailash Chandra Swain1
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3121254/
36. Choda U (2017) Medicinal Value of Cordyceps Sinensis. Transl Biomed
https://www.transbiomedicine.com/translational-biomedicine/medicinal-value-of-cordyceps-sinensis.php?aid=21003
https://www.researchgate.net/publication/322605683_Medicinal_Value_of_Cordyceps_sinensis
37. Front Pharmacol. 2019 Dec 6;10:1471. doi: 10.3389/fphar.2019.01471. eCollection 2019. Arsenic Species in Cordyceps sinensis and Its Potential Health Risks Yaolei Li, Yue Liu, Xiao Han, Hongyu Jin, Shuangcheng Ma
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31866869
38. Chin Med . 2018 Apr 16;13:19. doi: 10.1186/s13020-018-0178-9. eCollection 2018. HPLC-ICP-MS Speciation Analysis and Risk Assessment of Arsenic in Cordyceps sinensis Tian-Tian Zuo, Yao-Lei Li, Hong-Yu Jin, Fei Gao, Qi Wang, Ya-Dan Wang, Shuang-Cheng Ma
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29686726
39. Chin Med. 2018 Jul 31;13:40. doi: 10.1186/s13020-018-0196-7. eCollection 2018. Bioaccessibility and Risk Assessment of Heavy Metals, and Analysis of Arsenic Speciation in Cordyceps sinensis Li Zhou, Sheng Wang, Qingxiu Hao, Liping Kang, Chuanzhi Kang, Jian Yang, Wanzhen Yang, Jingyi Jiang, Lu-Qi Huang, Lanping Guo
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30083223
40. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi. 2017 Aug;42(15):2934-2938. [Study on Distribution of Five Heavy Metal Elements in Different Parts of Cordyceps Sinensis by Microwave Digestion ICP-MS] [Article in Chinese] Li Zhou, Qing-Xiu Hao, Sheng Wang, Quan Yang, Chuan-Zhi Kang, Wan-Zhen Yang, Lan-Ping Guo
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29139260
41. Journal of Functional Foods Volume 5, Issue 3, July 2013, Pages 1013-1030 Journal of Functional Foods Bioactive principles from Cordyceps sinensis: A potent food supplement – A review Author links open overlay panelM.G.ShashidharabP.GiridharcK.Udaya SankarbB.Manoharab
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1756464613001254
42. Journal of Functional Foods Volume 5, Issue 2, April 2013, Pages 550-569, Properties of Cordyceps Sinensis: A review Author links open overlay panelPeter Xin Chen, Sunan Wang, Shaoping Nie, Massimo Marcone
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1756464613000522
43. Cordyceps collected from Bhutan, an appropriate alternative of Cordyceps sinensis. Ding-Tao Wu, Guang-Ping Lv, Jian Zheng, Qian Li, Shuang-Cheng Ma, Shao-Ping Li & Jing Zhao. Scientific Reports volume 6, Article number: 37668 (2016)
https://www.nature.com/articles/srep37668#citeas
44. The demise of caterpillar fungus in the Himalayan region due to climate change and overharvesting View ORCID ProfileKelly A. Hopping, View ORCID ProfileStephen M. Chignell, and Eric F. Lambin PNAS November 6, 2018 115 (45) 11489-11494; first published October 22, 2018
https://www.pnas.org/content/115/45/11489
45. Volume 107, Issue 3 March 2003, pp. 257-259 CORDYCEPS SINENSIS AND GANODERMA LUCIDUM AMONGST TOP ‘HERBAL’ MEDICINES David L. Hawksworth
https://www.cambridge.org/core/journals/mycological-research/article/cordyceps-sinensis-and-ganoderma-lucidum-amongst-top-herbal-medicines/E1264836D248C3387C6288915A7153E3
46. Medicinal and nutraceutical genetic resources of mushrooms T.N. Lakhanpal and Monika Rana Published online by Cambridge University Press: 12 February 2007
https://www.cambridge.org/core/journals/plant-genetic-resources/article/medicinal-and-nutraceutical-genetic-resources-of-mushrooms/B911AFC38BD40174E2AC5043161DE767
47. Appl Microbiol Biotechnol . 2020 Apr 9. doi: 10.1007/s00253-020-10476-4. Online ahead of print. Mushroom Extracts and Compounds With Suppressive Action on Breast Cancer: Evidence From Studies Using Cultured Cancer Cells, Tumor-Bearing Animals, and Clinical Trials Jack Ho Wong, Tzi Bun Ng, Helen Hei Ling Chan, Qin Liu, Gene Chi Wai Man, Chris Zhiyi Zhang, Suzhen Guan, Charlene Cheuk Wing Ng, Evandro Fei Fang, Hexiang Wang, Fang Liu, Xiuyun Ye, Krzysztof Rolka, Ryno Naude, Shuang Zhao, Ou Sha, Chunman Li, Lixin Xia
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32274562/
48. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi. 2010 Oct;35(20):2777-81. [Pharmacological Effects of Bailing Capsule and Its Application in Lung Disease Research] Huijuan Xu 1 , Shiyue Li
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21246839/
49. Review, Published: 25 May 2020 Predictive symptoms and comorbidities for severe COVID-19 and intensive care unit admission: a systematic review and meta-analysis, Vageesh Jain & Jin-Min Yuan
https://link.springer.com/article/10.1007/s00038-020-01390-7
50. American Myalgic Encephalomyelitis and Chronic Fatigue Syndrome Society
https://ammes.org/treatment/mushroom-extracts/
51. Canadian Academy of Sports Nutrition
https://www.caasn.com/cordyceps-sinensis.html